Atomi se sastoje od pozitivno naelektrisanog jezgra, koji je okružen negativno
naelektrisanim elektronima, tako da je atom u celini elektroneutralan. Jezgro
je izgrađeno iz pozitivno naelektrisanih protona i neutralnih čestica - neutrona;
masa ovih čestica približno je jednaka 1 a. j. Masa elektrona približno
je jednaka 1/1836 od vrednosti mase protona; naelektrisanje elektrona po svojoj
vrednosti jednako je, ali suprotnog je znaka, naelektrisanju protona. Zbir protona
u jezgru (i elektrona u neutralnom atomu) naziva se atomski broj Z. Zbir protona
i neutrona u atomu naziva se maseni broj, a masa atoma izražena u atomskim
jedinicama mase, naziva se atomska masa. Atomska masa neznatno je manja od zbira
masa čestica, koje ulaze u sastav atoma, pošto pri stvaranju atoma iz ovih
čestica deo mase se pretvara u energiju i izdvaja se u obliku zračenja (defekt
mase).
Svi atomi sa istim brojem protona, a samim tim, sa istim atomskim brojem, razmatraju
se kao atomi jednog elementa i označavaju se simbolom, sa jednim ili dva početna
slova grčkog ili latinskog naziva za dati element. Atomi jednog elementa sa
različitim brojem neutrona nazivaju se izotopi datog elementa. Radi označavanja
izotopa s leve strane simbola elementa, kao gornji indeks stavlja se maseni
broj, a kao donji indeks stavlja se atomski broj, ili, kako se češće koristi,
redni broj elementa (mada to nije obavezno, pošto naziv elemenata i njegov
redni broj u potpunosti odreduje simbol elemenata). Svaki izotop elemenata ima
svoju atomsku masu, a relativna atomska masa elementa, predstavlja srednju vrednost
masa izotopa, gde uzimanje srednje vrednosti proistiće iz odgovarajućeg relativnog
odnosa izotopa u prirodi.
Atomske i molekulske mase izražavaju se u atomskim jedinicama mase (a.j.m),
prema kojoj 1 a.j.m. odredena je kao 1/12 deo mase atoma ugljenika. Masa supstance
(atoma, molekula ili jona), koja je brojno jednaka njenoj atomskoj masi, izraženoj
u gramima, predstavlja 1 mol te supstance. 1 mol ma koje supstance -atoma, molekula
ili jona- sadrži uvek isti broj čestica date supstance. Na osnovu ove osobine,
mol se uzima kao računska jedinica čestica, koji se može odrediti jednostavnim
merenjem. Tako, atomske i molekulske mase se mogu meriti u gramima po mol-u
ili u atomskim jedinicama mase (a.j.m) za molekul (ili atom).